Dopamin

Dopamin, beyinden salgılanmış olan bir hormondur. Bu hormonun görevi sinir hücreleri arasındaki iletişimi sağlamaktır. Halk arasındaki söylemi çoğunlukla serotonin hormonu gibi mutluluk hormonudur. Hormonun mutluluk hissi vermesinin yanında başka fonksiyonları da vardır. Hormonun fazlalığı ya da eksik olması ciddi sağlık sorunlarının yaşanmasına neden olur. Hormonun az olması halinde Parkinson hastalığı oluşurken, sigara kullanımı ya da uyuşturucu alışkanlığında dopamin artışı olması bağımlılık yaratabilir.

Dopamin beynin farklı bölgelerinden salgılanarak, hareketleri, duyguları, haz duyusunu ve acıyı etkileyecek bir kimyasaldır. Beyin saniyeler içinde bedene milyonlarca sinyal iletmektedir. Bunların sayesinde vücuttaki sistemler çalışır, bilişsel faaliyetler olurken, hareket meydana gelir. Beyinden sinyallerin gelmemesi ölüm anlamını taşımaktadır. Sinir hücrelerinin yardımıyla iletilen elektrik sinyalleri sinirlerin birleşim yerlerinde bazı kimyasallarla taşınmaktadır. Bunlara nörotransmitter denir. Bunlar olmadığı zaman iletim gerçekleşmez. Bunların sayısı çok fazla olmasına rağmen, günümüzde keşfedilmiş olanların içinde dopamin bulunmaktadır. Dopaminin en önemli özelliği haz alma duyusu sırasında salgılanmasıdır. Başka bir deyişle severek tüketilen tatlı yenildiğinde, cinsel ilişki yaşandığı sırada dopamin salgılanır. Beyin kişiyi haz alacağı şeyi aramaya yöneltir. Bu etkiyle Dopaminin madde bağımlılığında etkili bir rolü olduğu söylenebilir. Kişilerin sigara ve uyuşturucu kullanması sonucunda dopamin birikimi olması ve haz duyulması nedeniyle, kişiler bunu yeniden kullanmayı ister. Bunun sonucunda madde bağımlılığı yaşanır.

Birçok beyin fonksiyonunu direkt olarak etkileyen dopamin, belli seviyelerde olması gereken bir hormondur. Seviyesinin düşmesi halinde, zihinsel fonksiyonlarda sorunlar, yükselmesi durumunda ise anormallikler oluşur. Fakat uyuşturucu ve sigara gibi maddelerden başka bunu doğal olarak yükseltmek oldukça zordur.

Dopamin ve istemli hareket: Beyinde hareketi düzenleyen bazal gangliya bölümünün çalışabilmesi için, belirli bir miktar dopamine ihtiyaç duyar. Bu miktarda azalma olduğunda, hareketlerde gecikmeye ve koordinasyon bozukluğuna sebep olur. Aşırılık olması halinde beyinde vücutta olduğu gibi tikler ve gereksiz hareketler olur.

Dopamin ve haz bekleyen davranış: Beyinde haz duyusuna aracılık eden dopamin, haz alınan durumlarda salgılanır. Bu etkiyle kişiler haz alacağını aktiviteleri ararlar. Bunların arasında besinler, seks, uyuşturucu maddeler, sigara gibi alışkanlıklar olabilir.

Dopamin ve bağımlılık: Kokain, sigara ile amfetaminler Dopaminin sinir hücrelerince yeniden emilimini engeller. Bu nedenle sinir uçlarının arasında dopamin birikmesi oluşur.

Dopamin ve hafıza: Beyinde olan dopamin düzeyi kısa süreli olan hafızanın iyileştirilmesini sağlar. Ancak dopaminin beyinde hassas bir seviyesi bulunmaktadır. Artması ya da azalması hafızaya zarar verir.

Dopamin ve dikkat: bu hormon dikkati ve odaklanmayı arttıran etkiye sahiptir. Hafızada kısa süreli olarak kalacak bilgilere karar verir. Azlığı dikkat eksikliğine neden olmaktadır.

Dopamin ve kavrama: Bilginin beyindeki akışını kontrol altında tutar. Azlığı halinde dikkat, hafıza ve problem çözme yeteneğinde düşüş olur.

Sosyal fonksiyonlar: bu hormonun eksikliği sosyal anksiyete ve sosyal fobiyle ilişkilidir. Bibolar bozukluk hastalarında ise dopamin artışı olduğundan aşırı sosyallik gözlenir.

Doğal olarak dopaminin arttırılması daha sağlıklı ve mutlu bir yaşamın kapılarını aralar. Kişinin ruh halini düzenleyici etkisi bunda etkilidir. Azlığında depresyon, enerjisizlik, tatminsizlik, bunalım gibi etkilere neden olur.