Heyecan, hem psikolojik hem de fizyolojik bileşenleri olan bir tepkidir. Kişinin alışık olmadığı ya da kötü uyum sağladığı bir olay karşısında ruhsal ve bedensel gücünde meydana gelen değişimlerdir. Heyecan halinde, kişi alışılmadık bir durum karşısında hareket ve sinir sistemindeki yedek enerjilerini kullanır. Heyecanı meydana getiren durum, kişinin içinde bulunduğu koşulların tam tersi özellikler taşır. Kişinin olanakları aynı kaldığında, güdülenmesi artarsa heyecan meydana gelir. Altından kalkılamayacak olaylar karşısında da heyecan duyulur. Yani heyecan, kişiliğin uyum sağlayamadığı durumlara karşı gösterilen bir tepkidir.

Günlük yaşamda kaygı, sevinç, üzüntü, korku, hiddet, utangaçlık gibi tepkiler birer heyecandır. Bu durumlar duygusal yaşamın göze çarpan aşamaları arasında yer alır. Bunların görünen bölümü, heyecanı meydana getiren fizyolojik ve psikolojik etkilerle nitelik kazanır. Heyecan bazen kısa süreli, bazen ise sürekli hale gelir. Kişilerin heyecanlanması oldukça normaldir. Bu heyecanlar, normal yaşamı etkilemediği sürece normal kabul edilir. Ancak bu etkilerin olması durumunda bazı tedbirlerin alınması gerekir.

Heyecanın günlük yaşamdaki yeri çok önemlidir. İlk kez araba kullanma, yeni bir grubun içine katılma, yeni bir işe başlama gibi durumlarda herkeste belli oranda heyecan meydana gelir. Bu heyecan miktarı belli bir oranda olduğu sürece kişiyi daha dikkatli olmaya sevk eder ve yapılan işten zevk alınmasını sağlar. Sanatla uğraşanlar ve sosyal açıdan başarılı olanlar daha heyecanlı veya atak yapıda kişilerdir. Her insanda aynı oranda heyecan görülmez. Kişilerin heyecanını davranışlarına bakarak anlayabiliriz. Bazılarında ise heyecan dışarıdan belli olmaz. Kişinin duyarlı ve heyecanlı olması bir avantaj olarak kabul edilmelidir.

Heyecan durumunda kalbin hızlanması veya yavaşlaması, damarların büzülmesi ve daralması, soluk alıp vermede değişiklikler oluşur. Sindirim sisteminde mide ve bağırsaklarda hareketler yavaşlar, tükürük salgılaması durur. Hafif bir terleme meydana gelir. Kanın içinde alyuvarlar veya akyuvarlar artış gösterir. Karaciğer daha fazla kan şekeri çıkarır, şiddetli korku durumunda saçlarda renk değişimi gibi etkiler de meydana gelebilir. Kaslarda titreme, ürperme ve tüylerin diken diken olması gibi dış etkiler oluşur. Zihinsel görevler de fiziksel görevler gibi uyarılır veya çöker. Zihin etkinliği artabildiği gibi, felce de uğrayabilir. Bazı durumlarda sadece düşüncede ağırlaşma ve durgunluk izlenebilir. Görünüş itibarıyla da insanlar heyecanlandıkları zaman daha ilginç bir hale bürünürler.

Fazla heyecan hata yapmaya ve psikolojik sorunlara neden olur. Kişinin davranışlarını kontrol etmesine engel olacak derecede heyecan, hata yapmayı kolaylaştırır. Bunun yanında fazla heyecan bazı psikolojik sorunlara da yol açabilir. Bunlar arasında asansör ve yükseklik fobisi, sosyal fobi, panik atak, kekemelik gibi konuşma bozuklukları ve dikkat eksikliği gibi sorunlar yer alır.

Bazı kişiler için heyecanın fazla olması normal kabul edilse de alınan bazı tedbirler sayesinde heyecan kontrol altına alınabilir. Bu tedbirlerden biri, solunumu doğru bir şekilde yapmaktır. Bu, kişideki kaygıyı azaltan bir etkendir. Heyecanı kontrol etmeyi sağlayan diğer bir etken ise gevşeme tekniklerinin kullanılmasıdır. Heyecanı meydana getiren durumların daha sık yaşanması, kişideki heyecan miktarının azaltılmasına yardımcı olur. Sınavlarda fazla heyecanlanan kişilerin sıkça sınava girmesi heyecanı azaltan bir etkendir. Ayrıca, kişiler yaşama ne kadar olumlu bakar ve mutlu olmayı öğrenirse heyecanlarını azaltabilirler.

Kişide oluşan heyecan, insanlarla olan ilişkisine zarar vermiyorsa heyecan bir sorun olarak görülmemelidir. Kişinin heyecanından rahatsız olması, kaygısını artıracağından heyecanını da bunun oranında artıracaktır. İnsanların içindeyken yüzü kızaran kişi, bunu sorun haline getirdikçe yüzü daha fazla kızarır.

İnsanlarda güven duygusu 2-3 yaşlarında gelişir. Bu yüzden ailedeki tutum, özellikle anne ve babanın tutumu son derece önemlidir. Kişinin güven duygusunun gelişmesine engel olan tutumlar, ileri dönemlerde stres ve yaşam zorlukları karşısında dayanaksız olmasına neden olur. Kişiler isterse iç konuşmalar yaparak olumlu taraflarını görebilir ve güven duygularını geliştirebilir. Bunlar yeterli olmazsa, profesyonel destek alınması gerekir.

İnsanlarda heyecanın artmasına neden olan en büyük etken, hata yapma endişesidir. Çocukluk döneminde aşağılanmış, ailesi tarafından yüksek beklentilere maruz kalmış ya da mükemmeliyetçi kişilerde hata yapma endişesi daha fazla olur. Bunun dışında eğitimi yeterli olmayan ve kendisini geliştirme olanağı bulamayan kişiler, hata yapmaya yatkın olduklarını düşünür. Kişiler hayat boyunca gelişim içinde olduklarını bilmeli, aşağılık kompleksine kapılmadan kendilerine zaman tanımalı ve eksikliklerini düzeltmeye çalışmalıdırlar.

Travmalar sonrasında heyecan yaşanması doğal bir tepkidir. Kaza, felaket gibi ani travma yaşayan kişilerin profesyonel yardım alması tavsiye edilir. Yaşanan stres nedeniyle vücutta değişimler olacağından, fazla miktarda heyecan duyulması kaçınılmaz olacaktır.

Organik rahatsızlıklar ve psikolojik rahatsızlıklar birbiriyle ilişkilidir. Sıkıntı ve üzüntüler hastalıklara, hastalıklar da psikolojik rahatsızlıklara neden olabilir. İç salgı bezleri, heyecan için etkili olan kimyasalların üretiminde etkilidir. Şeker hastalığı, tiroit rahatsızlıkları ve vitamin eksiklikleri fazla heyecana neden olabilir. Bunlar tıbbi ve psikolojik tedaviler yardımıyla düzeltilebilir.

Organik ve psikolojik sorunlar, doğal yaşama yoluyla tedavi edilebilir. Spor yapmak, doğru solunum tekniklerini kullanmak, gevşemeyi öğrenmek, temiz havada yaşamak ve beslenmeye dikkat etmek, heyecanın kontrol edilmesinde faydalı olabilir.