Paranoya, aşırı derecede kuşku, gurur, güvensizlik, bencillik gibi belirtilerle ortaya çıkan ve bireylerin korku içerisinde yaşadığı psikolojik bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlığı yaşayan kişiler, mantıklı bir çözüm yolu bulmaya çalışırken çıkmaza girebilir ve çevresindekilere zarar verebilirler. Yani, kişinin mantık süzgecinin bozulduğu aşama paranoya olarak tanımlanabilir. Paranoya psikolojik bir sorun olduğundan, psikolojik tedavi ve ilaç kullanımı ile tedavi edilebilir. Bu süreçte kişiler, çevresindekilere yüzeysel zarar vermeseler de, düşünceleri sayesinde karşısındakileri somut olarak kırıcı söz ve düşüncelerle üzebilirler. Toplumda yaygın olarak görülebilen bu durumun oluşma nedenleri arasında aileden kaynaklanan davranışların etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kişiye ailede uygulanan şiddet ve baskının sonucunda paranoyak olmasının zemini hazırlanır. Bu ortamda kişinin kendine olan güveni azalır, korku, kibir ve kuşku gibi psikolojik sorunların ortaya çıkmasıyla paranoyak düşünce yapısının oluşması sağlanır. Bu sorunun giderilmesi için, hastaların psikoloğa giderek tedaviye başlamaları gerekir.

İnsanlar arasında kıskançlık, suçluluk, megalomanlık, şehvet ve soyluluk gibi çeşitli paranoya türleri görülebilir. Paranoya sistemli olduğunda, hasta etkisi altında olduğu durumun üzerinde ısrar eder ve sürekli olarak aynı durumu savunmaya geçer. Sistemli olmayan paranoya durumunda ise hastada değişik hezeyanlar bir arada görülebilir. Devamlı olarak farklı şeyleri savunmaya geçerler. Paranoyaklık durumu sistemli olan hezeyanlarla özdeşleşmiş haldedir. Hastalar sürekli olarak hezeyanlarını kanıtlama peşinde olurlar. Aslında bu hastalar oldukça zeki kişilerdir, ancak yaşlarına ve zekâ seviyelerine uygun şekilde davranmayı beceremezler. Çocukluk dönemlerinden itibaren geçimsiz, hırçın, kinci ve inatçı davranışlar sergileyerek, arkadaşlarıyla geçinemeyen, okul yaşamında sorunlar yaşayan bir görüntü çizerler. Bu hastalar ancak yapılan telkinlerle ve ilaç tedavileriyle sağlıklarına belli oranda kavuşabilirler.

Paranoyak kişiler çoğunlukla kendilerine yöneltilmiş soruların içinden kişisel alan sınırlarına girenleri reddeder. Bazı durumlarda ise kendilerine bu soruların yöneltilmesine dair tartışmaya girerler. Bu konu üzerinde uzun süre dururlar. Bu kişiler sosyal sorunları sıkça yaşarlar. Bunun sebebi, bu kişilerle geçinmenin oldukça zor olmasıdır. Çevresinde iyi anlaştıkları kişilerle bile, şüphelerinden dolayı düşmanlık boyutuna giren davranışlar içerisine girebilirler, kinleri yüzünden çekilmez olabilirler. Eleştiriye tamamen kapalı olduklarından, grup çalışmalarına katılamaz ve herkese şüpheyle yaklaşırlar. Kendilerinin başarısızlığı için çevresindeki herkesin bir çalışma içinde olduğunu kabul ederler.