Dinleme üzerine söylenebilecek en özlü sözlerden biri “Söz gümüş ise sükût altındır.” ifadesidir. Peki, sükût olan dinlemek ne anlama gelir? Dinleme, dört temel bileşeni olan karmaşık bir süreçtir. Aslında dinleme, bir beceri işidir ve bu beceri birtakım ilke ve yöntemlerle çok daha etkili bir şekilde kullanılabilir. Dinleme türleri çeşitli kategorilerde incelenebilir ve her biri farklı yaklaşımlar gerektirir.

Katılımlı dinleme, dinleme sürecinde beyinde oluşan soruların konuşmayı yapan kişiye iletilerek anlatılanların daha iyi kavranmasını amaçlar. Dinleyicinin sorulan soruları ve geri bildirimleri konuşmacıya yansıtarak, konuşmacının kendisini dinlenmiş hissetmesini sağlar. Bu tür dinleme, konuşmacının rahatlamasını ve iletişimin gerçek amacına ulaşmasını sağlar. Katılımlı dinlemenin uygulanması için dinleme sırasında başka bir işle uğraşmamak ve konuşmacı ile göz teması kurarak iletişim kurmak gereklidir. Konuşmacıdan anlatılanları açıklamasını istemek, ifadelerini ve hislerini geri yansıtmak, düşünce ve duygularını özetlemesini sağlamak bu uygulamada yapılacak temel davranışlardır. Uygun yerlerde konuşmacının sözleri özetlenmelidir. Dinleyici, konuyu daha iyi anlamak, istekte bulunmak veya karmaşık bir problemi çözmek amacıyla da konuşmacıya soru yöneltebilir.

Katılımsız dinleme, dinleme esnasında dinleyicilerin dinledikleri şeyler üzerinde biraz düşünmelerini sağlayarak zihinsel aktivitelerini etkin kılmayı amaçlar. Dinlenilen metnin belirli bir süreçten mi bahsettiği, yoksa bir tanım mı ifade ettiği belirlenir. Metnin özelliğine ve metin ile ulaşılmak istenenlere uygun olarak beyinde "Kim, ne, nerede, ne zaman?" gibi sorulara cevap bulmaları için dinleyiciler yönlendirilir.

Not alarak dinleme, dinlenenlerin veya izlenenlerin daha kolay anlaşılmasını ve hatırlanmasını sağlamak amacı taşır. Öğrencilerden dinlemenin veya izlemenin amacına göre not tutmaları istenir. Not alınırken dikkat etmeleri gereken noktalar hatırlatılır.

Bu dinleme türünde, dinleyicinin kendisini konuşmayı yapanın yerine koyarak onun ne hissettiğini, hangi tecrübeleri yansıttığını anlaması amaçlanır. Öğrencilerden dinledikleri varlık ve şahıslardan birinin yerine kendilerini koymaları, hissedilen duygu ve düşünceleri anlamaları beklenir.

Yaratıcı dinleme, öğrencilerin dinlediklerini yorumlaması ve bunun sonucunda yeni fikirler üretmesini amaçlar. Bu yöntemin uygulaması iki şekildedir: İlki katılımsız dinleme, diğeri ise katılımlı dinleme yani konuşmacının sözlerinin üzerine üretilen düşünceleri ifade eder.

Seçici dinleme, dinlenenlerin anlatılanların içinden ilgi ve ihtiyaçlarına yönelik olan kısımların seçilerek dinlenmesidir. Bu dinleme türü iki farklı şekilde uygulanabilir. Birinci uygulama şeklinde daha önce hazırlanmış sorular dağıtılır ve dinleyicilerden bunların cevapları istenir. Diğer dinleme yönteminde ise amaç ve ilgi alanına göre sadece ilgili kısımlar dinlenir.

Eleştirel dinleme, dinleyicilere dinledikleri veya izledikleri şeyler hakkında soru sorma alışkanlığı kazandırarak konu hakkındaki düşüncelerini olumlu veya olumsuz yönleriyle, tarafsız bir şekilde değerlendirmelerini sağlar. Bu dinleme türü, dinleyicinin konuya dair bazı sorular sorma becerisini kazanmış olmasını gerektirir. Bu sorular arasında şunlar yer alır:

Dinleme türleri, ilgili bağlamda ve amaca yönelik olarak doğru bir şekilde uygulandığında, iletişim sürecini daha etkili kılmak mümkündür. Her dinleme türü, kendine özgü yöntemler ve teknikler içerir ve bu tekniklerin bilinçli bir şekilde kullanılması, dinleyicinin daha aktif ve verimli bir şekilde sürece katılımını sağlar.