Ruhsal gelişim, soyut bir kavram olduğundan dolayı herkes için farklı bir şekilde algılanabilir. Bu nedenle öncelikle kavramları tek tek açıklamakta fayda vardır. Gelişim kavramı, belli evrelerden geçerek iyiye doğru yol alma ya da olgunlaşma şeklinde ifade edilebilir. Ruhsal kavramı ise ruhumuzla ilgili olan, karakterimizin şekillenmesinde önemli rol oynayan bir terimdir. Nasıl ki bir tohumun toprağa gömülüp belli bir süre sonra filizlenip çiçek açması belli aşamalardan geçilmesi gerektiğini gösteriyorsa, aynı şekilde insanoğlunun psikolojik, biyolojik, bilişsel ve ahlaki gelişimi için de belli aşamalardan geçilmesi gerekmektedir. Ruhsal gelişim, bilişsel, psikolojik, moral ya da ahlaki gelişimin hepsini içine alan geniş bir kavram niteliğindedir. Biz insanların diğer canlılardan en önemli farkı olan akla sahip olmamız ve düşünme yeteneğimiz sonucu bebeklikten yaşlılığa kadar geçen her evrede ruhsal olarak belirli aşamalardan geçmekteyiz. Tabii ki her insanda aynı ölçüde bir gelişim olmasını bekleyemeyiz çünkü çeşitli psikolojik araştırmalar sonucu insanın doğuştan gelen farklı özelliklere sahip olduğu ve her insanın yaşantısındaki çevresinin farklı özelliklere sahip olduğu görülmüştür. Bundan dolayı kimi insanlar anlayışlı, sabırlı, sevgi dolu iken kimi insanlar kaba, empati yapamayan karaktere sahip olabilirler. Her insanın doğuştan gelen bazı özelliklere sahip olduğundan bahsettik; işte bu yetenekler insanın ruhsal gelişimi sonucu ortaya çıkma özelliğine sahiptir. Doğru bir gelişim sonucu o yetenek ortaya çıkarılıp insanlar o konuda uzman olma şansına sahip olabilirler.

Kendi içine yönelme ve kendini tanıma gayreti: Anadolumuzun başlıca şairlerinden biri olan Yunus Emre'nin “İlim ilim bilmektir, İlim kendini bilmektir, Sen kendini bilmezsen, bu nice okumaktır” sözü tam bu göstergemizle uyuşmaktadır. Kısacası ruhsal gelişim en temel noktalarından biri insanın kendini tanıması ve nefsini bilmesidir.

Kendini ilerletme ve değişim gayreti içerisinde olma: Ruhsal olarak gelişim içerisinde bulunan insanlar sürekli doğrunun ve iyiliğin peşinde oldukları için kendini düzeltme çabasında olup değişikliklere açık birey halindedirler.

Sevgi ve merhametli olma: Ruhsal gelişimi güçlü bireyler sevgi enerjisine sahiptir ve etrafa da pozitif etkiler saçmaktadırlar. Bazı insanların yanında mutlu olmamızın sebeplerinden birisi bu olabilir.

İçsel dünyasında söz sahibi olma: Bu göstergeyi kendi nefsini bilmesi ve ona göre hareket etmesi şeklinde açıklayabiliriz. Kendi nefsinin kölesi olan insanlardan farklı olarak ruhsal gelişim içerisinde olan bireyler aklı ve vicdanı ile hareket ederek nefsine hakimiyet kurarlar.

Empati yapma ve sorumluluk bilinciyle hareket etme: Ruhsal olarak kendini gelişim içerisine sokmayan ya da gayret etmeyen bireylerden bu konu hakkında çok fazla şikayetçi oluruz. Bunun aksine olgun insanlar çevresindeki her şeyde sorumluluk duygusuyla hareket ederler.

Son olarak şunu belirtmekte fayda görüyorum; ruhsal gelişim ile dini olgunluk kendi aralarında doğru orantılıdır. Zaten dinin amaçlarından biri de insanın nefsini bilmesi ve kendini meşru bir şekilde geliştirmesidir.