Paranoid kişilik bozukluğu, bireylerin sürekli şüphe içinde olduğu, çevresindeki insanlara karşı derin bir güvensizlik duyduğu bir ruhsal rahatsızlıktır. Bu kişiler genellikle düşmanca tavırlar sergiler, sürekli huzursuz ve kızgın bir yapı sergilerler. Paranoid kişilik bozukluğu olan bireyler, tedavi olmak için genellikle çaba harcamazlar. Bu rahatsızlık erkeklerde kadınlara oranla daha yaygındır ve genetik olarak aile bireyleri arasında geçiş yapabilir. Erken ergenlik döneminde başlaması yaygın olan bu bozukluğa sahip kişiler, aşırı kıskançlıklarıyla dikkat çekerler. Çevresindeki insanların, özellikle eşlerinin sadakatini sorgularlar. Bu hastalar genellikle duygusuz bir görüntü verirler ve gerçekçi olmalarıyla gurur duyarlar. Bazı durumlarda, bu rahatsızlık ömür boyu sürebilir. Bu nedenle, kişilerin evlilik hayatları ve iş hayatları genellikle sorunlarla doludur. Psikoterapi, tedavi için uygun bir yöntemdir ancak grup terapisi bu hastalar için genellikle uygun değildir. Paranoid kişilik bozukluğu, hezeyan, halüsinasyon ve formal düşünce bozukluğu içermemesi nedeniyle paranoid şizofreniden ayrılır.

Paranoid kişilik bozukluğu genellikle genç ergenlik döneminde başlar ve çeşitli koşullar altında ortaya çıkabilir. Bu koşullar arasında yalnızlık, aşırı hassasiyet, arkadaş edinememe, fanteziler ve tuhaf karşılanacak düşüncelere sahip olma gibi durumlar bulunur. Çocukluk dönemlerinde aile sorunları yaşamış, sömürüye uğramış bireyler bu bozukluk için risk altında olabilirler. Ailedeki aşırı baskı ve öfke, bu bireylerin kendi özellikleri olmayıp karşısındakilerde bulunduğunu düşündükleri duygulardır. Kendilerini yetersiz görüp, aşağılandıklarını hissederek çevrelerini suçlarlar. Bebeklik dönemlerinde sevgi ve kızgınlığın aynı anda bulunabileceğini öğrenemeyenler de risk altındadır. İki duygunun aynı kişide bulunmasını sağlamakta zorlanırlar ve nefretin sevgiyi yok edeceğini düşünerek anksiyete yaşarlar. Bu durumu engelleyebilmek için tüm kötü şeyleri dış dünyaya yöneltirler. Dış dünyanın kendilerini kurban edeceğine inanır ve sürekli olarak kendilerini koruma içgüdüsüyle savunmaya geçerler. Bu bireyler, benlik gelişimlerini tamamlayamamışlardır ve "hakkımda iyi düşünmediğinden eminim" düşüncesiyle hareket ederler.

Kişilik bozukluklarında uygulanan psikoterapi yöntemi, paranoid kişilik bozukluğu olan hastalar için de uygundur. Ancak bu kişiler, genellikle kendi istekleriyle tedaviden kaçarlar. Başkalarına güvensiz olduklarından, sır vermek istemezler. Bu yüzden terapi sırasında bu hastaların güvenini kazanmak oldukça önemlidir. Terapistin, hastayı suçlamadan ona güven duygusu aşılaması gerekir. Grup tedavisine uygun olmadıklarından, bireysel terapilerde daha başarılı sonuçlar alınabilir. İlerleyen dönemlerde hasta, terapistin kontrolüne girmelidir. Tedavi sürecinde hastaların utandırılmaması çok önemlidir. Kendilerini küçük düşmüş hisseden hastalar, korkacaklarından tedavi amacına ulaşmayabilir. Hastanın ikna edilmesi büyük önem taşır. Sosyal becerileri düzeltmek ve şüpheci hali azaltmak için davranış tedavisi uygulanabilir. Bazı hastalarda psikoterapiye destek olması açısından ilaç tedavisi de kullanılabilir.