Tükenmişlik Sendromu
Tükenmişlik sendromu, kişinin duygusal çöküş, duyarsızlaşma veya azalan başarma motivasyonu yaşaması durumudur. Bu durum, kişinin işlevselliğini, günlük yaşamını ve tepkilerini ciddi şekilde etkiler. Kişinin işini, aile ilişkilerini, sorumluluklarını, yapması gereken işlerini, isteklerini, gayretini ve olumlu duygularını etkileyerek, kişinin yetersizlik hissi yaşamasına neden olur. Bu durum, istek ve ilgi kaybıyla birlikte kişide enerji kaybına, kendisiyle ilgili olumsuz düşüncelere, başarısızlık ve yetersizlik hissine yol açar. Ayrıca, başkalarına karşı ilgi kaybı ve negatif düşünceler oluşur. Kişi çevresinden uzaklaşır, ilişkilerinde çatışma yaşar ve kendi içine kapanmaya başlar. Tükenmişlik ile birlikte oluşan genel enerji kaybı, fiziksel kronik yorgunluk ve bedensel yakınmaların oluşmasına neden olur. Duygusal ve fiziksel kayıplar, kişide ümitsizlik, çaresizlik ve özgüven eksikliğine yol açarak, zihinsel ve duygusal tükenmişliğe sebep olur. Bu nedenle, kişiler sorumluluklarını yerine getiremez ve insanlarla ilişkileri bozulur.
Tükenmişlik Sendromu Kaç Evreden Oluşur?
Tükenmişlik sendromu, dört evreden oluşmaktadır:
- İdealistlik Evresi: İlk evre olan idealistlik evresinde, kişi yüklenmiş olduğunu ve zorlandığını fark eder ancak kendi gücünü zorlayarak bu durumdan çıkmaya çalışır. Bu aşamada umut ve enerji seviyesi yüksektir. Kişi, kendi beklentilerine, gerçeklerine ve şartlarına uygun olmayan şekilde beklentiler içine girer. Mesleğinin ve konumunun gerektirdiği her şeyi üst düzeyde tutarak gergin bir çalışma ve uykusuzluğa katlanarak çalışmayı sürdürür. Kendi için ayırması gereken zamanı ve enerjiyi amacına harcar. Bu süreçte kendi enerjisinin hızla tükenmekte olduğunu fark etmez ve giderek daha fazla yorulur.
- Enerji Kaybı Evresi: İkinci evre, kişinin isteğinin ve enerjisinin azaldığını hissetmesiyle başlar. Bu kadar çaba harcamasına rağmen, beklentilerinin karşılanmadığını ve zorluklardan dolayı giderek rahatsız olduğunu anlayarak, duygusal bir çöküş yaşamaya başlar.
- Engellenme Evresi: Kişinin olanları fark etmesiyle birlikte engellenmiş duygusu yaşanmaya başlar. Bu evrede kişi, karşılaştığı tüm olumsuzluklar karşısında kendini engellenmiş hisseder ve çaresiz olduğunu düşünür. Bu durumda, kişinin uyum sağlamak için bütün savunma mekanizmalarını devreye sokmasına rağmen, bunda başarılı olamaz. Bu savunma şekilleri, kişinin sorunla başa çıkmasına engel olarak tükenmişliği belirgin hale getirir. İlerleyen dönemde kişi kaçınma davranışı geliştirir, kendini geri çeker ve davranışsal tepkiler verir. Ani öfkelenme, umursamama, aşırı tepki verme, şüphe duyma, iştahsızlık, uyku sorunları ve kaygı gibi belirtiler meydana gelir.
- Apati Evresi: Çabaların hepsinin boşa çıkması halinde, kişi tepkisizliğe doğru gider. Bu aşama, apati evresi olarak adlandırılır. Bu evrede kişiler çevresel olaylara duygusal tepki göstermede azalma yaşar ve duyarsızlaşma başlar. Kişide belirgin bir umutsuzluk hali oluşur ve inançsızlık gelişir. Kişinin iş yaşamındaki ve toplumsal iletişimdeki performansı düşer.
Tükenmişlik Sendromu Açısından Risk Altında Olanlar Kimlerdir?
Tükenmişlik sendromu açısından risk altında olan kişiler şunlardır:
- Fiziksel engeli bulunan veya kronik hastalığı olan kişiler.
- Engelliye, kronik hastaya veya yaşlıya bakım hizmeti veren kişiler.
- Sağlık ve eğitim sektöründe çalışanlar.
- Şiddete maruz kalanlar.
- Kıtlık çekenler veya engellenen kişiler.
- Zorlanma etkisinde olan kişiler.
Bu risk faktörlerinin yanı sıra, kişinin yaşı, medeni durumu, cinsiyeti, sorunlarla başa çıkma kapasitesi ve aldığı eğitim gibi etkenler de tükenmişliğin ortaya çıkmasını artırır. Kişinin evlendiği kişiden veya başkasından destek alması ise riski azaltan bir etkendir.
Tükenmişlik Sendromu Engellenmediğinde Neler Olur?
Tükenmişlik sendromu engellenmediğinde, iş kaybı, ailevi sorunlar, maddi kayıplar, ilişki zorlukları, manevi kayıplar, fizyolojik ve psikolojik etkiler, alkol ve uyuşturucu madde alışkanlığı gibi olumsuz sonuçlar ortaya çıkar. Kişilerde depresyona kadar gidecek etkiler oluşabilir.
Tükenmişlik Sendromunda Hangi Önlemler Alınabilir?
Tükenmişlik sendromunu önlemek için alınabilecek bazı önlemler şunlardır:
- Kişi, ikinci evreden itibaren yüklenmenin farkına vararak kendine zaman ayırmalıdır.
- İş ve sorumlu olduğu uğraşlar dışında ilgi duyacağı alanlarda etkinliklere katılmalıdır.
- İşini eve taşımamalı ve sevdiklerine zaman ayırmalıdır.
- Yardım istemeyi bilmeli ve tükenmişlikle başa çıkmak için profesyonel yardım almalıdır.
- İş yerindeki olanakların ve kaynakların artırılması, işverenlerin çalışanların sorunlarıyla ilgilenmesi ve adil ve eşit şartlar sağlanması önemlidir.
- Gelişen psikiyatrik rahatsızlıkların tedavi edilmesi gereklidir.
Bu önlemler, tükenmişlik sendromunun etkilerini azaltmaya ve kişinin daha sağlıklı bir yaşam sürmesine yardımcı olabilir.
|
.jpg "Sinir Sıkışması Belirtileri ve Tedavisi")
