Atipik Otizm Testi Nedir?
Atipik otizm, Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) içinde yer alan, ancak tam olarak tipik otizm veya Asperger sendromu kriterlerini karşılamayan bir durumdur. Bu nedenle, "atipik otizm testi" olarak adlandırılan tek bir standart test bulunmamaktadır. Bunun yerine, atipik otizmin değerlendirilmesi, çok yönlü bir değerlendirme süreci ile gerçekleştirilir. Bu süreç, bir dizi gözlem, görüşme ve standardize testleri içerir.
Atipik Otizm Değerlendirmesi Nasıl Yapılır?
Tanı süreci genellikle bir çocuk psikiyatristi veya nörolog önderliğinde, bir ekip (psikolog, pedagog, konuşma terapisti gibi) tarafından yürütülür. Süreç şu adımlardan oluşur:
- 1. Detaylı Gelişim Öyküsü ve Görüşme: Aileden çocuğun hamilelik sürecinden itibaren tüm gelişim basamakları (oturma, yürüme, konuşma, sosyal etkileşimleri) hakkında detaylı bilgi alınır. Çocuğun mevcut davranışları, ilgi alanları, iletişim becerileri ve günlük yaşamındaki zorluklar değerlendirilir.
- 2. Gözlem: Uzmanlar, çocuğun doğal ortamında (oyun odası gibi) veya yapılandırılmış bir ortamda nasıl davrandığını, oyun oynadığını, iletişim kurduğunu ve sosyal etkileşimlerde bulunduğunu gözlemler. Göz kontağı, jest ve mimik kullanımı, akran ilişkileri ve tekrarlayan davranışlar dikkatle incelenir.
- 3. Standardize Testler ve Ölçekler: Değerlendirme sürecinde, otizm belirtilerini taramak ve ölçmek için geliştirilmiş çeşitli araçlar kullanılır. Bu testler tek başına tanı koymaz, ancak klinik görüşü destekleyen nesnel veriler sağlar. Yaygın olarak kullanılan bazı testler şunlardır
- ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule): "Altın standart" olarak kabul edilen bu test, çocuğun sosyal etkileşim, iletişim, oyun ve hayal gücü becerilerini çeşitli aktivitelerle değerlendiren yapılandırılmış bir gözlem protokolüdür.
- ADİ-R (Autism Diagnostic Interview-Revised): Ebeveynlerle yapılan detaylı bir görüşme formudur. Çocuğun dil ve iletişim gelişimi, sosyal etkileşim ve sınırlı/yinelenen davranışlar alanlarındaki geçmişi ve mevcut durumu sorgulanır.
- CARS-2 (Childhood Autism Rating Scale): Çocuğun davranışlarını 15 farklı alanda derecelendiren bir gözlem ölçeğidir.
- M-CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers): Küçük çocuklarda otizm riskini taramak için kullanılan bir ebeveyn anketidir.
- 4. Zeka ve Gelişim Testleri: Çocuğun bilişsel ve dil becerilerini değerlendirmek için standart zeka testleri (örneğin, WISC-R) veya gelişim testleri uygulanabilir. Bu, otizm özelliklerinin zihinsel bir yetersizlikten mi yoksa otizm spektrumunun kendisinden mi kaynaklandığını anlamaya yardımcı olur.
- 5. Tıbbi Değerlendirme: Belirtilere neden olabilecek işitme kaybı, nörolojik sorunlar veya diğer tıbbi durumları ekarte etmek için fiziksel muayene ve gerekirse kan testleri veya EEG gibi tetkikler istenebilir.
Atipik Otizm Değerlendirmesi Neyi Ölçer?
Bu kapsamlı değerlendirme süreci, temel olarak OSB'nin çekirdek belirtilerinin varlığını, şiddetini ve bireyin profilini ölçmeyi amaçlar. Ölçülen ana alanlar şunlardır:
- Sosyal Etkileşim ve İletişimdeki Zorluklar: Göz teması kuramama, ismiyle çağrılınca dönmeme, akran ilişkileri kurmada güçlük, duyguları ifade etme ve anlamada zorlanma, sohbet başlatma ve sürdürmede problemler.
- Sınırlı ve Tekrarlayan Davranışlar, İlgi Alanları: Sallanma, el çırpma gibi stereotipik hareketler, aynılıkta ısrar (rutinlere aşırı bağlılık), nesnelerle alışılmadık şekillerde oynama (döndürme, sıraya dizme), bazı duyusal uyaranlara (ses, ışık, dokunma) aşırı hassasiyet veya tepkisizlik.
- Dil ve İletişim Becerileri: Konuşmanın gecikmesi veya hiç olmaması, ekolali (duyduklarını tekrarlama), zamirleri karıştırma ("ben" yerine "sen" deme), soyut dili ve mecazları anlamakta güçlük çekme.
Sonuç
Atipik otizm tanısı, bireyin sosyal iletişim ve etkileşimde kalıcı zorluklar ve sınırlı/yinelenen davranışlar göstermesi, ancak bu belirtilerin tam olarak tipik OSB kriterlerini karşılamaması veya geç yaşta (3 yaşından sonra) ortaya çıkması durumunda konulur. Bu kapsamlı değerlendirme, sadece bir "test" değil, bireyin güçlü ve zayıf yönlerini anlamaya ve ona en uygun destek ve müdahale planını oluşturmaya yönelik hayati bir süreçtir. Erken ve doğru tanı, bireyin yaşam kalitesini artırmak için çok önemlidir. |
.jpg "Anksiyete Bozukluğu Belirtileri ve Tedavisi")
